Osmanlıda Dış Ticaret

Osmanlıda dış ticaret kayıtları 1878 yılı itibari ile tutulmaya başlamıştır. Fakat kayıtlardaki ürün gruplarına göre malların sistematik tasnifleri 1907 tarihinden itibaren gerçekleşmiştir. Yapılan ithalat ve ihracatları kayıt altına almak o zamanlarda oldukça zordu. Bu nedenle ancak belirli ülkelere yapılan ticaretin kayıtları tutulabilmekte idi. Bununla birlikte ülke toprakları 1830 – 1913 tarihlerinde fazlaca kaybedildiğinden dış ticaretin hangi ülkelere yapıldığı kayıt altına alınamamaktaydı. 

Osmanlı Devleti’nin dış ticareti benimsemesinin en önemli nedeni kapitülasyonlardır. Bu durum siyaset başta olmak üzere ülkenin dış ekonomik ilişkilerinde de güçlü devletlerin denetiminde olmasını sağlamıştır. 19. Yüzyılda yapılan ticaret anlaşmaları durumu daha da kötüleştirmiştir. Örneklendirmek gerekirse ülkedeki yerli sanayini vergilerle koruma çabası anlaşmalar yüzünden gerçekleşemiyordu. Devlet sadece %3 gümrük vergisi alabiliyordu. Daha yukarıya çıkarmanın anlaşmalar yüzünden mümkünatı yoktu. Bunun yanında yerli tüccarlar iç ticarette vergilendirilirken aynı ticareti yapan yabancı uyruklular vergilerden muaf tutulmaktaydı. Bu durum haksız rekabete yol açıyordu.

Osmanlıda Dış Ticaret

1. Dünya savaşı yıllarında ithalat açığı %50 - %55 ler düzeyinde seyretmekleydi. Kayıtların başladığı tarih olan 1878 yılında ticaret İngiltere, Fransa az da olsa Almanya öne çıkan ülkeler olarak dikkat çekmekteydi. 1900 lere gelindiğinde ise İngiltere ve Fransa’nın dış ticaretteki payları küçülmüş, Avusturya – Macaristan, Almanya ve İtalya’nın paylarının yükseldiği saptanmıştır.

Bu yıllardaki toplam ihracatı ham ipek, kuru üzüm, fındık, pamuk, arpa, tiftik, afyon, incir ve zeytinyağı gibi ürünler oluşturmaktaydı. Toplam ithalatın %75 ini ise gıda ürünleri oluşturuyordu. Gıda ürünlerinin yanında kömür, petrol ve demiryolu inşaatında kullanılacak malzemeler ithal edilen ürünlerin başında yer alıyordu.

Demiryolu ağının genişletilmesi sonrasında Anadolu’nun iç kesimlerinde bulunan kentlerin limanlara ulaşımı kolaylaştı. Bu nedenle ithalat ve ihracat rakamları fazlalaşmaya başladı. Bu sıralarda dış ticaretin çok büyük bir kısmı deniz ticareti ile sağlanıyordu. II. Abdülhamit tarafından Almanya ile kurulan ticari bağlar Almaların Osmanlıda daha aktif ticaret yapabilmeleri sağlamak amacıyla demiryolu ağının geliştirmesine sebep oldu. Bu sayede Almalar ile demiryolları sayesinde ithalat ve ihracat ticareti kolaylaştı.