Döviz kuru – ihracat arasındaki dengenin önemi nedir?

Döviz kuru – ihracat arasındaki dengenin önemi nedir?

İthalat ve ihracatın gelişmesinde Döviz kuru – ihracat arasındaki dengenin rolü büyüktür. Döviz kurlarındaki değişiklikler direkt olarak ithalata ve ihracata etki etmektedir. Türkiye için yapılan çalışmalarda açıkça görülmektedir ki döviz kurlarındaki değişiklikler ithalat ve ihracat üzerinde en etkili 5 unsurdan birisidir. İhracatı etkileyen en önemli unsur dış taleplerde olan artışlardır. Dış talepten sonra işçilik maliyetleri gelmektedir. (ki işçilik maliyetleri döviz kuru yükseldikçe düştüğünden endirekt olarak döviz kurlarına bağlıdır.) üçüncü sırada bulunan unsur ise ürünün iç piyasadaki talep seviyesidir. Dördüncü sırada ise döviz kurunun seviyesi gelmektedir.

Döviz kurlarının ihracat üzerindeki etkisini değerlendirmek için bir başka önemli gösterge sepet kurdaki değişimler ile Türkiye'nin dünya ihracatı içinden aldığı pay arasındaki ilişkidir. 2011 ve 2012 yıllarında bu iki gösterge arasında anlamlı bir ilişki yoktur. Ancak 2013 yılından itibaren sepet kurdaki artış ile Türkiye'nin dünya ihracatından aldığı pay arasında yakın bir ilişki oluşmaya başlamıştır. Sepet kurdaki hızlı artışa paralel olarak Türkiye'nin dünya ihracatı içindeki payı da 2013 yılında yüzde 0,83 iken kademeli artmakta olup 2017 yılında 0,91'e yükselmektedir.  Rakamlardan anlaşılacağı üzere Döviz kuru – ihracat arasındaki denge her zaman ihracatçının lehine olmuştur.    

Döviz kurlarındaki artışın ithalatı yavaşlatma etkisi ise ihracatı artırma etkisinden daha yüksektir. 2013-2016 döneminde döviz kurlarındaki artış ile birlikte Türkiye'nin dış ticaret açığı da mutlak olarak 43,6 milyar dolar gerilemiş ve 2016 yılında 56,0 milyar dolara kadar inmiştir. Hızlı kur artışlarının yaşandığı 2013-2016 arasında ihracat 9,4 milyar düşmüş, ithalat ise 53,0 milyar dolar azalmıştır. Dış ticaretteki iyileşmeyi ithalattaki düşüş sağlamıştır. 2017 yılında ise döviz kuru artışları hızlanmışken bu kez de hem ihracat hem de ithalat birlikte artmaktadır. Ancak ithalat daha hızlı artmaktadır ve dış ticaret açığı yükselmektedir.

Döviz kurlarındaki artış ile birlikte teorik olarak Türk sanayi ürünlerinin ihracatta rekabet gücünün artacağı beklenmektedir. Bu teori genellikle gerçekleşmektedir. Ancak ihracatçılar döviz kuru artışları döneminde çoğunlukla döviz cinsinden fiyatlarını aşağı çekerek rekabet güçlerini artırmayı tercih etmektedirler. Ayrıca alıcılar da TL'deki değer kayıpları dönemlerinde fiyat indirimleri talep etmektedirler. Bu nedenle döviz kurlarının arttığı dönemlerde Türkiye'nin sanayi ürünleri ihraç birim fiyatları gerilemektedir. Bu da toplam ihracattaki artışı sınırlamaktadır.